ΕΘΙΜΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑς..

<<  Πάει ο παλιός ο χρόνος ...ας γιορτάσουμε παιδιά...
και του χωρισμού ο πόνος ,ας κοιμάται στην καρδιά....
Καλή Χρονιά...Καλή Χρονιά...
Χαρούμενη χρυσή Πρωτοχρονιά... .>>

Σιγοτραγουδώντας...μετρήσαμε κι αυτή τη φορά..τις μέρες που ονομάσαμε ''χρόνο''..
Τώρα μπροστά στον ερχομό του καινούριου χρόνου...ξαναβιώνουμε έθιμα και συνήθειες που θα μας κάνουν να νιώσουμε αισιόδοξοι και να ξορκίσουμε τα κακά του χρόνου που πέρασε...καλωσορίζοντας...και προσπαθώντας να εξευμενίσουμε τον Νέο που θα μας έρθει...
Πολλά τα έθιμα και οι παραδόσεις του τόπου μας για την Πρωτοχρονιά...

Το ρόδι

Το ρόδι είναι σύμβολο αφθονίας, γονιμότητας και καλής τύχης. Σε πολλά μέρη της Ελλάδας κρεμούσαν στο κάθε σπίτι, από το φθινόπωρο, ένα ρόδι. Μετά τη Μεγάλη Λειτουργία της Πρωτοχρονιάς το πετούσαν με δύναμη στο κατώφλι για να σπάσει σε χίλια κομμάτια κι έλεγαν: «Χρόνια Πολλά! Ευτυχισμένος ο καινούριος χρόνος!».

 Στην Κομοτηνή ,την ιδιαίτερη πατρίδα μου την Πρωτοχρονιά, αποβραδίς γυρνούν με αναμμένα φανάρια στολισμένα με κορδέλες χάρτινες και ποικιλόχρωμες, με βαπόρια και τραγουδούν τα κάλαντα από ένα τυπωμένο βιβλίο. Τα παιδιά κρατούν σφυριά ξύλινα, βαμμένα με διάφορα χρώματα και με αυτά χτυπούν τις πόρτες και μαζεύουν στραγάλια, σύκα, ξυλοκέρατα, πορτοκάλια, καρύδια. 'Όχι όμως και χρήματα.
 Η ποίηση των ημερών αυτών στη Θράκη είναι χωρίς σχήματα, είναι αληθινή, γεμάτη έξαρση κι αρμονία. Η λαϊκή μούσα τραγουδά τον “αγιοβασίλη” με χαρτί και καλαμάρι και τον καλεί να καθίσει και να τραγουδήσει με το λαό μαζί.

  Στην πόλη μου πολλοί κάτοικοι διατηρούν ακόμη κάποια από τα έθιμα που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, όπως το σπάσιμο του ροδιού μπροστά στην είσοδο του σπιτιού για καλή τύχη, αλλά και η μεταφορά μιας πέτρας -συνήθως από το μικρότερο μέλος της οικογένειας- στο εσωτερικό του σπιτιού, για να είναι στέρεο το σπίτι και γερή ολόκληρη η οικογένεια τη νέα χρονιά. Σε πολλές περιοχές της Θράκης τραγουδούν τα κάλαντα όχι μόνο αποβραδίς, αλλά και το πρωί μετά την εκκλησία. Πηγαίνοντας στα σπίτια τραγουδούν τον “Αγιοβασίλη”, παίρνουν δώρα φρούτα, χρήματα κτλ.
Τα δώρα αυτά τα μαζεύουν όλα σʼ ένα μέρος για τα μοιράζονται κατόπιν.

Μωμόγεροι.

Λαϊκό σατυρικό ευετηριακό δρώμενο με προθεατρική μορφή. Τελείται από τους Πόντιους με παραλλαγές στους νομούς Δράμας ( Πλατανιά και Σιταγρούς )και στο Θρυλόριο Ν. Ροδόπης. Αναπαρίσταται στις αυλές των σπιτιών και στις πλατείες τις ημέρες του Δωδεκαημέρου ( μεταξύ 17 Δεκεμβρίου και 1ης Ιανουαρίου ) .Κύριο πρόσωπο ο Μωμόγερος η Κιτί Γοτσάς με θίασο συντελεστών όπως η νύφη και ο γαμπρός ,ο Αλής ( έφιππος ) , ο πατέρας ,ο γιατρός, ο οργανοπαίχτης, ο κουμπάρος, ο χωροφύλακας, δυο μικροί διάβολοι , η έγκυος γυναίκα και η συνοδεία .

 Ευετηριακά δρώμενα. Ευετηρία (ευ+έτος) σημαίνει καλό έτος, καλή χρονιά.

Όλοι οι συντελεστές φορούν κουδούνια όπως προβιές και δέρματα τράγων. Κεντρικό πρόσωπο του θιάσου των τελεστών ο Μωμόγερος ή Κιτί γοτσάς ή Πορδαλάς ( Θρυλόριο ) ο οποίος με τη δύση του ήλιου εισβάλλει με την ακολουθία του στα σπίτια του χωριού και εμπλέκει τους σπιτονοικοκύρηδες σε περιπέτειες « εξαπατώντας » τους . Η απαγωγή της νύφης παίζει και εδώ καθοριστικό ρόλο καθώς μετά από αλλεπάλληλες εικονικές συμπλοκές μεταξύ των τελεστών ,το νέο ζευγάρι, η νύφη και ο γαμπρός κατορθώνουν να σμίξουν ,στεφανώνονται μάλιστα από τον παπά που εισέρχεται στο τέλος στο θίασο επιβάλλοντας την τάξη .Με τη συνοδεία ποντιακής λύρας και νταουλιού , χορεύοντας και διασκεδάζοντας τα μωμογέρια , εγκαταλείπουν το σπίτι για να επισκεφτούν το επόμενο όπου θα προβούν σε ανάλογους ,νέους αυτοσχεδιασμούς και μιμικές πράξεις .

Το Ποδαρικό

Πολλοί άνθρωποι είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί ακόμα και σήμερα σχετικά με το ποιος θα κάνει ποδαρικό στο σπίτι τους, δηλαδή ποιος θα μπει πρώτος στο σπίτι τους τον καινούριο χρόνο.
Έτσι, από την παραμονή λένε σε κάποιο δικό τους άνθρωπο, που τον θεωρούν καλότυχο και γουρλή, να έρθει την Πρωτοχρονιά να τους κάνει ποδαρικό. Πολλές φορές προτιμούν ένα μικρό παιδί για να κάνει ποδαρικό, γιατί τα παιδιά είναι αθώα και στην καρδιά τους δεν υπάρχει η ζήλια και η κακία.
Κι αν ακόμα δεν ερχόταν κάποιος επισκέπτης ξένος, το πρωί της Πρωτοχρονιάς στο σπίτι μας...η μητέρα μου πάντοτε έβγαζε έξω από την πόρτα του σπιτιού, κάποια από εμάς τα παιδιά της...και μας συμβούλευε με το δεξί πόδι να ξαναμπούμε στο σπίτι,για το ποδαρικό και για καλή τύχη του σπιτιού....

Αλλά και σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα τα έθιμα της Πρωτοχρονιάς καλά κρατούν ακόμη και σήμερα...
Στη Χαλκιδική οι γυναίκες, εκτός από τη βασιλόπιτα, πρέπει την παραμονή της Πρωτοχρονιάς να φτιάξουν “κλίκια” και “φταζμίτ'κα”, όπως και άλλα γλυκά για τους καλαντιστές, τους επισκέπτες και τα μέλη της οικογένειας. Συνήθως τα γλυκά αυτά είναι: σαραγλί, σουσαμόπιτα, μπακλαβάς, κανταΐφι κ.ά. Ειδικότερα στην Ορμύλια έκαναν κι ένα ειδικό κουλούρι, σε σχήμα “οχτώ”, για τον Άγιο Βασίλειο. Το κουλούρι αυτό το έβαζαν στο εικονοστάσι για το καλό του χρόνου. Επίσης, τη νύχτα της Πρωτοχρονιάς στα χωριά της Χαλκιδικής η βρύση του χωριού έπρεπε να είναι ανοιχτή, έτσι ώστε να τρέχει η τύχη όλη τη χρονιά σαν το νερό. Στο Μυρτόφυτο του δήμου Ελευθερών στη δυτική ακτή του νομού Καβάλας την παραμονή της Πρωτοχρονιάς αναβιώνει ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία. Τα αγόρια που θα φύγουν στρατιώτες μέσα στη νέα χρονιά συγκεντρώνουν μεγάλες στοίβες από ξύλα στην πλατεία. Την παραμονή του νέου χρόνου ανάβουν μια εντυπωσιακή φωτιά που ξεπερνά τα τρία μέτρα, ψάλλοντας τα κάλαντα. Στις δώδεκα ακριβώς, με το χτύπημα του ρολογιού της εκκλησίας, αρχίζει ένα παραδοσιακό γλέντι με τσίπουρο και γλυκά.

Το κόψιμο της Βασιλόπιτας...

Στη πλειοψηφία τους οι Έλληνες κόβουν τη βασιλόπιτα αμέσως μετά την αλλαγή του χρόνου. Σε μερικές όμως, περιοχές της Ελλάδας η Βασιλόπιτα κόβεται στο μεσημεριανό τραπέζι, ανήμερα του Αγίου Βασιλείου την 1η Ιανουαρίου. Όποτε πάντως και αν κοπεί, ακολουθείται το ίδιο εθιμοτυπικό: Ο νοικοκύρης την σταυρώνει τρεις φορές με ένα μαχαίρι και μετά αρχίζει να κόβει τα κομμάτια. Το πρώτο είναι του Χριστού, το δεύτερο της Παναγίας, το τρίτο του Αγίου Βασιλείου, το τέταρτο του σπιτιού και ακολουθούν τα κομμάτια των μελών της οικογένειας με σειρά ηλικίας

Η βασιλόπιτα είναι συνδυασμός του «εορταστικού άρτου» και του «μελιπήκτου» των αρχαίων προσφορών, τόσο προς τους θεούς όσο και προς τους νεκρούς ή τους κακούς δαίμονες για την εξασφάλιση της υγείας, της καλής τύχης και της ευλογίας του Αγίου Βασιλείου.

Πηγή : Λαογραφία... και μνήμες παιδικές μου....

                                                          
...................................................................................................................................................................